حسین گلگلاب
حسین گلگلاب | |
زادروز |
|
درگذشت |
|
ملیت |
|
آثار |
سرود ای ایران (ترانه) |
فرزندان |
فرخ، هما و داریوش گلگلاب |
والدین |
ابوتراب خان (مهدی مصورالملک) |
حسین گلگلاب، (۱۲۷۶ تهران - ۱۳۶۳ تهران) گیاهشناس، ادیب، نویسنده، شاعر، مترجم، استاد دانشگاه، نوازنده، موسیقیدان، عکاس و هنرمند ایرانی بود. او به زبان های فرانسه، انگلیسی، روسی، عربی[۱] و لاتین[۲] تسلط داشت و در زمینه معادلیابی برای واژههای علمی از متخصصان فرهنگستان ایران بود. سرودههای مشهور �ای ایران� و �آذرآبادگان� از جمله کارهای اوست.
زندگینامه [ویرایش]
حسین گلگلاب در مرداد ۱۲۷۴ خورشیدی در تهران بهدنیا آمد. پدرش ابوتراب خان مشهور به مهدی مصورالملک از نقاشان و عکاسان مشهور دوره قاجاریه بود که در نقاشی روی سنگ مهارت داشت و گفته میشود نقاشیهای روزنامههای دولتی شرف و شرافت از کارهای اوست[۳]. از آنجا که مصورالملک با موسیقیدانان دوران خود دوستی داشت، فرزندش را با موسیقی آشنا کرد و به این ترتیب گلگلاب نواختن تار و سهتار را از آقا حسینقلی [۴] و درویش خان [۵] فرا گرفت و پس از تاسيس مدرسهی موسیقی وزيری، از اولين شاگردان آنجا شد و با همکاری کلنل کاظم وزیری و علینقی خان وزیری به کار موسیقی پرداخت و بعدها در آنجا نیز به تدریس پرداخت[۶]. او تحصیلات ابتدایی خود را در مدرسه علمیه نزد اساتيد آن دوره، عبدالعظيم قريب، ميرزا ابراهيم قمی مسعودی، غلامحسین رهنما و شمسالعلما قریب گرکانی گذراند. برای تکمیل تحصیلاتش در دوره متوسطه به دارالفنون رفت و از معلمین فرانسوی دارالفنون زبان فرانسه آموخت. او علاوه بر زبان انگلیسی و فرانسوی، مقدمات زبان روسی را نیز در کلاس اسکندرخان ماردیروسیان فرا گرفت[۷] و پس از پایان تحصیلات در دارالفنون در سال ۱۲۹۵، از سال ۱۲۹۸ به تدریس علوم طبیعی در همان مدرسه پرداخت.
حسین گلگلاب از ۱۲۹۸ تا ۱۳۰۷، دوازده جلد كتاب در رشته علوم طبیعی تالیف كرد. در همان زمان به ادامه تحصیل پرداخت و در سال ۱۳۰۱ از مدرسه عالی حقوق در رشته قضایی و علوم سیاسی فارغالتحصیل شد. سپس در سال ۱۳۰۷ تصدی تحقيقات عملی گياهشناسی در دانشکده پزشکی را بهعهده گرفت و از ۱۳۰۷ تا ۱۳۱۳ در دبيرستان نظام و دانشکده پزشکی گیاهشناسی تدريس کرد.
در سال ۱۳۱۴ طبق مقررات قانون دانشگاه به دريافت درجه دكترا در رشته علوم نائل آمد وبه تدریس فیزیولوژی گیاهی در دانشسرای عالی و گیاهشناسی در دانشکده پزشکی پرداخت و در سازمان نوین دانشکده به استادی کرسی بیولوژی گیاهی و ریاست آزمایشگاه مربوطه انتخاب شد. در همان سال پس از اخذ دکترای علوم، به عضویت فرهنگستان ایران و سپس به مدیر کلی فرهنگستان مزبور انتخاب شد. در سال ۱۳۲۴ که ریاست دانشکده پزشکی به عهده پروفسور اوبرلین فرانسوی بود، او به معاونت دانشکده منصوب شد و در سالهای بعد سمت مدیر کلی دبیرخانه دانشگاه و ریاست انجمن بیولوژی ایران را بهعهده گرفت و به منظور مطالعات و تحقیقات علمی به کشورهای اتحاد جماهیر شوروی، بلژیک و انگلستان مسافرت کرد[۱]. از جمله این سفرها میتوان شرکت در جشنهای دویست و بیست ساله تاسیس فرهنگستان شوروی در خرداد ۱۳۲۴ اشاره کرد که در جواب به دعوت فرهنگستان علوم شوروی انجام شده بود. وی پس از بازگشت در گزارشی فعالیت مراکز و موسسات مختلف و دانشگاهها و کتابخانههای شوروی را شرح داد[۸].
از ۱۳۲۶ تا ۱۳۵۱ خدمات اجتماعی مختلفی را بهعهده داشت. در ۱۳۴۵ از خدمات دولتی بازنشسته شد و یک سال بعد بهعنوان اولین استاد ممتاز دانشگاه تهران از خدمات علمی و فرهنگی او قدردانی شد. از ۱۳۴۹ تا ۱۳۵۴ رئیس هیئت موسسان و رئیس هئیت امنای مدرسه عالی علوم اراک بود که آن را با کمک دکتر پرویز شهریاری و دکتر عبدالکریم قریب راهاندازی کرده بود[۹]. از اواسط ۱۳۴۹ در دوره دوم فرهنگستان زبان ایران عضو پیوسته بود.
حسین گلگلاب بیش از پنجاه قطعه نمایش کلاسیک برای هنرستان هنرپیشگی ترجمه کردهاست. از دیگر فعالیتهای او میتوان به سرودهها و ترانههایی برای کودکان اشاره کرد. او به نقاشی و عکاسی نیز علاقمند بود[۱۰]، تا آنجا که دوربین عکاسی بر دوش میانداخت و پابهپای رشید یاسمی و روحالله خالقی و استادش کلنل وزیری به تپه ماهورهای طبیعت ایران سر میکشید و گونههای پوشش گیاهی ایران را رصد میکرد. همچنین او نخستین کسی بود که آزمایشگاههای گیاهی ایران را به میکروسکوپ مسلح کرد[۱۱].
وی در حال تهیه فرهنگ نامهای در زمینه گیاهشناسی بود که اجل مهلتش نداد و در ۲۲ اسفند ۱۳۶۳ درگذشت و در بهشت زهرای تهران به خاک سپرده شد. از او سه فرزند به نامهای فرخ گلگلاب (مهندس راه و ساختمان)، هما گلگلاب (دکتر داروسازی و شیمی آلی) و داریوش گلگلاب دکتر و متخصص رادیولوژی به یادگار ماند.
موسیقی [ویرایش]
نکتهسنجی و دقتنظر گلگلاب که ناشی از تجربیات علمی و پژوهشی او در علوم طبیعی بود، در موسیقی نیز بارز بود و در هر دو عرصه او را در ردیف استادان بزرگ قرار داد.
در ۱۳۰۳ کلنل علینقی خان گروه موسیقیاش را تاسیس کرد و برای ارکستر آن بجز تار معمولی، سه نوع تار با طولهای مختلف طراحی کرد که در واقع یک ارکستر مجلسی چهار بخشی بود که با موسی معروفی، حسین گلگلاب، ادیب، حسنعلی صبا، اسماعیل مهرتاش، صادق خانی و محمد صادق اربابی اجرا میشد[۱۲]. گلگلاب در همان حال که همگام با اساتید تراز اول دوران خود در نواختن ساز، نوازندهای ماهر بهشمار میآمد، در سرودن شعر و ترانه هم همردیف بزرگانی چون شیدا، عارف قزوینی و ملکالشعرای بهار ارزیابی میشد[۲].
گلگلاب از شاعران خوب زمان خود بود. از آنجا که هم نت میدانست و هم به موسیقی وارد بود، برخلاف سایر شعرا که سرودن شعر روی آهنگ برایشان مشکل بود، كلمات را با نتهای موسيقی تطبيق میداد. او به تشويق وزيری چندين سرود و تصنيف تهيه كرد که از میان آنها میتوان به سرودهای حماسی �ای ایران� و �آذر آبادگان� با صدای بنان و �خاک ایران� و �پایدار ایران� اشاره کرد. تصنيفهاى ديگرى مثل �زبان عشق� با صداى عبدالعلى وزيرى، �ره عشق� و �بلبل مست� با صداى بنان و همچنين �وصال دوست� كه وزيرى آن را در پرده اصفهان ساخته از او به يادگار ماندهاست[۱۳].
او بعدها پس از تاسیس دوره عالی موسیقی در مدرسه موسیقی دولتی، برای تدریس در آنجا پذیرفته شد.
سرود ای ایران [ویرایش]
دکتر حسین گلگلاب سراینده سرود �ای ایران� است. بنا بر روایتی پس از جنگ جهانی دوم و اشغال ایران توسط قوای روس و انگلیس و امریکا در سال ۱۳۲۳، یک روز زمانی که گلگلاب از خیابان هدایت رد میشدهاست، متوجه حرکات دور از نزاکت بعضی از سربازان خارجی با مردم میشود. به انجمن موسیقی ملی در خیابان هدایت (محله ولیآباد) میرود و با ناراحتی این جریان را برای روحالله خالقی تعریف میکند. خالقی بسیار متاثر میشود. این موضوع انگیزهای میشد تا خالقی آهنگی بسازد و گلگلاب شعرش را بنویسد. حاصل این همکاری سرود �ای ایران� است که نخستين اجرای آن، در ۲۷ مهرماه ۱۳۲۳ در نخستين کنسرت ارکستر انجمن موسيقی ملی در سالن سينما تهران، در خيابان استانبول برای دو شب متوالی برگزار شد.این سرود در همان مجلس سه بار تکرار شد و هر بار شور و هیجانی را در جمع به وجود آورد[۱۴].استقبال و تاثير اين سرود باعث شد که وزير فرهنگ وقت، هيئت نوازندگان را به مرکزپخش صدا فرستاد تا صفحهای از آن ضبط و همه روزه از راديو تهران پخش شود[۱۵]. اجرای ديگر، مربوط به سالهای ۱۳۳۷ تا ۱۳۴۲ در ارکستر بزرگ �گلها� است که غلامحسين بنان، خواننده محبوب اين سرود را خواند[۱۴]. سرود �ای ایران� در آواز دشتی ساخته شده و ملودی اصلیاش از برخی از نغمههای موسیقی بختیاری که از فضایی حماسی برخوردارند، وام گرفته شده. از دیگر ویژگیهای آن این است که کلمات بیگانه کمی در آن استفاده شده و بیشتر واژگان آن فارسی هستند.
در سالهای پایانی دهه ۶۰ ناصر تقوایی، از حسین سرشار خواننده کلاسیک و اپرا خواست که در فیلمش �ای ایران� نقش معلم سرودی که به دانش آموزانش این سرود را آموزش میدهد، بر عهده بگیرد.
خالقی چندی بعد و تحت تاثیر همین سرود و با شعری از گلگلاب سرودی به نام آذربایجان ساخت که تحت تاثیر اشغال آن منطقه توسط قشون روسیه شوروی بارها اجرا شد[۱۶].
فرهنگستان ایران [ویرایش]
سال ۱۳۱۳ به دستور رضا شاه و به همت محمدعلی فروغی، فرهنگستان ايران تأسيس شد. حسین گلگلاب و کسانی همچون محمود حسابی، علیاصغر حکمت، علیاکبر دهخدا، رشید یاسمی و غلامحسین رهنما از نخستین اعضای فرهنگستان بودند. در ۱۳۱۴ دكتر گلگلاب به دلیل تخصص در معادلیابی اصطلاحات رشتههای علمی به عضویت پیوسته فرهنگستان ایران برگزیده شد و در سال ۱۳۱۵ سردبیری فرهنگستان را پذیرفت. او نخستین دبیر فرهنگستان زبان فارسی بود.
گلگلاب در وضع واژههای علوم طبیعی، به ویژه گیاهشناسی سهم بهسزایی داشت. او در اینباره میگوید: "بنده حتی قبل از به وجود آمدن فرهنگستان ۲۰۰ تا۳۰۰ لغت ساختم و در کتابهای درسی به کار بردم مثل کاسبرگ، گلبرگ، تخمدان، پرچم و�. بعد که فرهنگستان تشکیل شد، کسی با آنها مخالفتی نکرد. خیلیها اصلا نمیدانستند که این لغات قبلا وجود نداشتهاست، جزئی از زبان شده و مردم آنها را پذیرفته بودند و در مدارس نیز آنها را بهکار میبرند؛ حتی مخالفان معادلسازی نیز با این لغات مخالفتی نداشتند."
او همچنین خالق واژههای علمی و پرمعنایی مثل قارچ، جلبک و گلسنگ در متون زیستشناسی ایران بود[۱۷].
88822 بازدید
32 بازدید امروز
7 بازدید دیروز
237 بازدید یک هفته گذشته
Powered by Gegli Social Network (Gohardasht.com)
Copyright ©2003-2024 Gegli Social Network (Gohardasht) - All Rights Reserved
Developed by Dr. Mohammad Hajarian